Mikołajki to niewielkie miasteczko, które leży na przesmyku między jeziorami Tałty i Mikołajskim. Przebiega tędy główny wodny szlak z Rucianego-Nidy do Giżycka i Rynu.
Początkowo istniała tu osada zaopatrująca zamek krzyżacki w Rynie. W połowie XIX wieku uruchomiono stała żegluga po jeziorach i już przed II wojną światową Mikołajki były popularną miejscowością wczasową.

Herbem miasta Mikołajki jest Król Sielaw, o którym stara legenda mówi: „…z dawien, dawna mieszkańcu Mikołajek trudnili się połowem ryb w okolicznych jeziorach. Sztukę łowienia i znajomość łowisk przekazywano z pokolenie na pokolenie. Dobrobyt skończył się jednak wraz z pojawieniem się w jeziorze olbrzymiej ryby…”.

Mikołajki, które leżą bezpośrednio nad Jeziorem Mikołajskim, przyciągają w swoje granice przede wszystkim zapalonych miłośników żeglarstwa i sportów wodnych. Mikołajska Wioska Żeglarska jest jednym z najbardziej znanych portów na Mazurach. Przy czterech nowoczesnych kejach może jednocześnie cumować ok. 250 jednostek pływających, część kei jest jednak zarezerwowana dla jachtów rezydenckich.

Port jest nieosłonięty, więc przy silnym wietrze manewrowanie na silniku wymaga sporej ostrożności, zwłaszcza że w Mikołajkach często cumują długie jachty, motorówki i houseboaty. W porcie obowiązuje zakaz kotwiczenia, lecz na każdym stanowisku jest muring (mooring), czyli tonącą linę, której jeden koniec zamocowany jest do nabrzeża, a drugi do zatopionego w wodzie obciążenia.